دستگاه گوارش به سه بخش فوقانی، میانی و تحتانی تقسیم میشود.
بخش گوارش فوقانی:
- دهان: محل شروع فرایند گوارش که در آن غذا با دندان‌ها خرد شده و با بزاق مخلوط میشود.
- مری: لوله‌ای که غذا را از دهان به معده منتقل می‌کند.
- معده: محلی که غذا با اسید و آنزیم‌ها مخلوط شده و تجزیه میشود.
بخش گوارش میانی:
روده باریک که وظیفه اصلی آن جذب مواد مغذی از غذا است. این بخش به سه قسمت اصلی تقسیم میشود:
- دوازدهه :(Duodenum) قسمت ابتدایی روده باریک است که در آن مخلوطی از چربی، پروتئین و کربوهیدرات‌ها با صفرا (از کبد) و آنزیم‌های گوارشی (از پانکراس) ترکیب میشود. این ترکیب به تجزیه بهتر مواد غذایی کمک می‌کند.
- Jejunum: این بخش به جذب مقدار زیادی از مواد مغذی مانند ویتامین‌ها، مواد معدنی و مواد غذایی ضروری اختصاص دارد. دیواره‌های روده در این قسمت دارای بافت‌های خاصی به نام villi هستند که سطح جذب را افزایش می‌دهند.
- Ileum: آخرین بخش روده باریک است که بیشتر وظیفه جذب ویتامین B12 و نمک‌های صفراوی را بر عهده دارد. این بخش همچنین به انتقال مواد غیرقابل جذب به روده بزرگ کمک می‌کند.
روده باریک در حدود ۶ تا ۷ متر طول دارد و سطح داخلی آن به طور گسترده‌ای افزایش یافته است تا برای جذب مواد غذایی مؤثرتر باشد. حرکات عضلانی منظم روده باریک به نام peristalsis نیز به حرکت غذا و مواد مغذی از یک بخش به بخش دیگر کمک می‌کند.
بخش گوارش تحتانی:
روده بزرگ یا کولون، بخشی از دستگاه گوارش انسان است که نقش مهمی در پردازش و دفع مواد زائد بدن دارد. این عضو، آخرین قسمت دستگاه گوارش است و از انتهای روده کوچک (ایلیوم) شروع شده و تا مقعد امتداد می‌یابد.
آناتومی روده بزرگ
روده بزرگ حدود ۱.۵ متر طول دارد و از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
- سکوم: ابتدای روده بزرگ که محل اتصال روده کوچک به روده بزرگ است.
- آپاندیس: یک زائده کوچک و باریک در نزدیکی سکوم که عملکرد آن هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما ممکن است نقش ایمنی داشته باشد.
بخش‌های مختلف کولون:
- کولون صعودی ( Ascending Colon) :از سمت راست شکم بالا می‌رود.
- کولون عرضی (Transverse Colon): به صورت افقی از سمت راست به چپ شکم حرکت می‌کند.
- کولون نزولی(Descending Colon) : در سمت چپ شکم به سمت پایین حرکت می‌کند.
- کولون سیگموئید(Sigmoid Colon) : به صورت S شکل است و به رکتوم متصل میشود.
- رکتوم(Rectum) : انتهای روده بزرگ که مواد زائد را قبل از دفع ذخیره می‌کند.
وظایف روده بزرگ
- جذب آب و الکترولیت‌ها: یکی از مهم‌ترین وظایف روده بزرگ، جذب آب و برخی مواد معدنی (مانند سدیم و پتاسیم) از مواد هضم نشده است.
- تکمیل فرآیند هضم: باکتری‌های مفید روده بزرگ به هضم باقی‌مانده‌های غذا و تولید ویتامین‌ها مانند ویتامین K و برخی ویتامین‌های گروه B کمک می‌کنند.
- تشکیل و دفع مدفوع: مواد زائد به صورت مدفوع فشرده شده و از طریق رکتوم و مقعد دفع می‌شوند.
مشکلات شایع روده بزرگ
- یبوست: ناشی از کاهش حرکت مدفوع در روده.
- اسهال: به دلیل کاهش جذب آب یا عفونت.
- سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS): یک اختلال عملکردی که با درد شکم و تغییر در حرکات روده همراه است.
- التهاب روده بزرگ (کولیت): ممکن است ناشی از عفونت، بیماری‌های خودایمنی یا عوامل دیگر باشد.
- پولیپ‌ها و سرطان روده بزرگ: رشد غیرطبیعی سلول‌ها که می‌تواند به سرطان منجر شود.
کولوستومی و ایلئوستومی چیست؟
بنا به دلایل مختلف گاهی مدفوع نمیتواند از مقعد خارج شود و نیاز است که با ایجاد استوما در ناحیه شکم مسیر دفع مدفوع تغییر کند.
کولوستومی و ایلئوستومی دو نوع جراحی هستند که برای هدایت مسیر خروج مواد زائد بدن از دستگاه گوارش انجام می‌شوند. هر دو روش شامل ایجاد یک استوما (دهانه‌ای روی شکم) هستند که از طریق آن مدفوع از بدن خارج میشود. تفاوت اصلی آنها در محل و عملکرد است.
کولوستومی
محل جراحی:
در این روش، بخشی از روده بزرگ (کولون) به سطح شکم آورده میشود تا استوما تشکیل شود.
دلایل انجام جراحی:
- سرطان روده بزرگ یا مقعد
- انسداد یا پارگی روده بزرگ
- بیماری‌های التهابی روده (مانند کولیت اولسراتیو یا دیورتیکولیت شدید)
- تروما یا آسیب شدید به روده بزرگ
نوع خروجی:
مدفوع معمولاً شکل‌گرفته‌تر و غلیظ‌تر است (زیرا بخشی از آب در روده بزرگ جذب میشود).
مدت زمان:
ممکن است موقت باشد (مثلاً برای استراحت دادن به روده پس از جراحی) یا دائمی (در صورت برداشتن کامل بخش‌هایی از روده بزرگ).
ایلئوستومی
محل جراحی:
در این روش، بخشی از روده کوچک (ایلئوم) به سطح شکم آورده میشود تا استوما تشکیل شود.
دلایل انجام جراحی:
بیماری‌های شدید التهابی روده مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو
برداشتن کامل روده بزرگ (پروکتوکولکتومی)
- پولیپوز خانوادگی (یک بیماری ژنتیکی که باعث ایجاد پولیپ‌های متعدد در روده بزرگ میشود)
- انسداد یا آسیب روده کوچک
نوع خروجی:
مدفوع معمولاً مایع‌تر و حاوی آنزیم‌های گوارشی است (زیرا روده بزرگ که وظیفه جذب آب را دارد، حذف شده یا دور زده شده است).
مدت زمان:
مانند کلوستومی، می‌تواند موقت یا دائمی باشد.
مراقبت‌های پس از جراحی:
- کیسه استوما: بیمار باید از کیسه‌ای برای جمع‌آوری مدفوع استفاده کند. این کیسه به دهانه استوما متصل میشود.
- رژیم غذایی: در ایلئوستومی، بیمار باید به دلیل خروج مواد مایع‌تر، از کم‌آبی جلوگیری کند و از غذاهای تحریک‌کننده خودداری کند.
- مشکلات پوستی: در ایلئوستومی، آنزیم‌های موجود در مدفوع ممکن است پوست اطراف استوما را تحریک کنند.
با توجه به تمام موارد ذکر شده مشخص میشود که کیفیت کیسه استوما و به طورکلی محصولات استومی در بهبود کیفیت بیماران گوارشی نقش پراهمیتی دارد. هلدینگ برتر به عنوان نماینده رسمی محصولات استومی در ایران با ارائه انواع باکیفیت این محصولات در سراسر ایران نقش به سزایی در بهبود فیزیکی و روانی بیماران کلوستومی و ایلئوستومی داشته است:
