نکات بسیار مهم درباره انواع استوما
استوما چیست؟
استوما (Stoma) یک دهانه یا منفذ مصنوعی است که در طی جراحی روی سطح بدن، معمولاً روی شکم، ایجاد می‌شود. این دهانه بخشی از یکی از اعضای داخلی بدن، مثل روده یا دستگاه ادراری، را به سطح پوست متصل میکند تا دفع مواد زائد بدن از این طریق انجام شود. این عمل زمانی ضروری می‌شود که فرد به دلایل پزشکی قادر به دفع طبیعی نباشد.
انواع استوما:
- استومی روده Colostomy یا Ileostomy برای تخلیه مدفوع.
- کولوستومی: بخشی از روده بزرگ به سطح بدن متصل می‌شود.
- ایلیوستومی: بخشی از روده کوچک به سطح بدن متصل می‌شود.
- استومی دستگاه ادراری یا Urostomy برای تخلیه ادرار، زمانی که مثانه کارایی خود را از دست داده باشد.
نحوه ایجاد استوما:
جراح قسمتی از روده یا دستگاه ادراری را به بیرون از شکم می‌آورد و لبه‌های آن را به پوست بخیه می‌زند.
دهانه استوما به پوست نزدیک بوده و به شکل برآمدگی دیده می‌شود.
عملکرد استوما:
فردی که استوما دارد نمی‌تواند به‌صورت طبیعی دفع ادرار یا مدفوع داشته باشد.
مواد زائد از طریق استوما وارد کیسه‌ای مخصوص می‌شود که روی شکم فرد قرار دارد.
شرایطی که نیاز به استوما دارند:
- سرطان روده بزرگ یا سرطان مقعد.
- بیماری‌های التهابی روده (مثل کرون یا کولیت اولسراتیو).
- انسداد یا آسیب‌های جدی روده یا دستگاه ادراری.
- صدمات ناشی از تصادف یا جراحی‌های پیچیده.
مراقبت از استوما:
- تمیز نگه‌داشتن: استوما و پوست اطراف آن باید به‌طور مرتب تمیز شود تا از عفونت یا تحریک جلوگیری شود.
- تعویض کیسه استوما: کیسه مخصوص باید به‌موقع تعویض شود تا از نشت یا بوی ناخوشایند جلوگیری شود.
- رژیم غذایی بیماران استومی: ممکن است پزشک توصیه‌هایی درباره تغذیه بدهد تا تخلیه از استوما راحت‌تر و منظم‌تر شود.
بنابراین استوما یک راه‌حل درمانی مؤثر برای بیمارانی است که به دلیل بیماری یا جراحی نمی‌توانند به شکل طبیعی مواد زائد بدن را دفع کنند. در این زمینه، هلدینگ برتر با ارائه محصولات استومی با کیفیت و آموزش‌های لازم برای ارزیابی بدن بیماران استومی، کمک میکند افراد دارای استوما زندگی فعال و سالمی داشته باشند.
تفاوت بین استومی (Ostomy) و استوما (Stoma)
استوما (Stoma):
استوما به دهانه یا منفذی گفته می‌شود که در طی جراحی روی شکم ایجاد شده و بخشی از روده یا دستگاه ادراری از طریق آن به سطح بدن آورده می‌شود.
ویژگی‌ها:
- استوما بخشی از آناتومی بدن است که به‌صورت مصنوعی ایجاد شده.
- عملکرد آن تخلیه مدفوع یا ادرار به خارج از بدن است.
- خود استوما، بخشی از روده یا سیستم ادراری بیمار است.
استومی (Ostomy):
استومی به عمل جراحی‌ای گفته می‌شود که طی آن، استوما روی بدن بیمار تعبیه می‌شود.
ویژگی‌ها:
- استومی یک پروسه یا روش جراحی است.
- هدف آن ایجاد یک مسیر جایگزین برای تخلیه مواد زائد بدن است.
- انواع مختلفی از استومی وجود دارد (مثل کولوستومی، ایلیوستومی، و یوروستومی).
تفاوت کلیدی:
- استوما یک ساختار فیزیکی است (دهانه یا منفذ ایجادشده).
- استومی فرایند جراحی‌ای است که برای ایجاد این دهانه انجام می‌شود.
آیا سایز استوما تغییر میکند؟
بله، سایز استوما می‌تواند تغییر کند، به‌ویژه در چند ماه اول پس از جراحی. این تغییر اندازه به دلیل فرآیند طبیعی بهبودی بدن و کاهش تورم ناشی از جراحی است.
- تغییر اندازه استوما پس از جراحی:
در روزها و هفته‌های اول پس از جراحی، استوما معمولاً متورم است و بزرگ‌تر از اندازه نهایی خود به نظر می‌رسد.
پس از گذشت چند هفته تا چند ماه (معمولاً حدود 6-8 هفته)، تورم کاهش یافته و استوما به اندازه نهایی خود می‌رسد.
- ضرورت اندازه‌گیری مکرر استوما:
در هفته‌ها و ماه‌های اول، لازم است هنگام تعویض کیسه استوما، اندازه استوما مجدداً بررسی شود.
برای این کار از ابزارهای خاص اندازه‌گیری استوما استفاده می‌شود تا سایز دقیق مشخص شود.
در صورت استفاده از کیسه‌های قابل برش، سوراخ کیسه باید دقیقاً متناسب با اندازه استوما برش داده شود.
- مشکلات ناشی از عدم تطابق سایز کیسه و استوما:
– اگر سوراخ کیسه بزرگ‌تر از استوما باشد، ممکن است ترشحات به پوست اطراف استوما نشت کند و باعث تحریک پوست و ایجاد زخم یا التهاب در اطراف استوما شود.
– اگر سوراخ کیسه کوچک‌تر باشد، ممکن است فشار بر استوما وارد شود که منجر به ناراحتی یا آسیب به بافت استوما می‌شود.
- نکاتی برای مدیریت بهتر استوما:
تعویض منظم کیسه استومی: در هفته‌های اول، به دلیل تغییرات سایز استوما، لازم است کیسه‌ها به‌طور منظم بررسی و تعویض شوند.
استفاده از کیسه استومی مناسب: در ابتدا از کیسه‌هایی با سوراخ بزرگ‌تر و قابل تنظیم استفاده کنید.
مراقبت از پوست اطراف استوما: برای پیشگیری از تحریک یا زخم، از محافظ‌های پوستی و محصولات مخصوص استوما استفاده کنید.
- زمان مراجعه به پزشک:
- اگر استوما تغییر سایز غیرعادی، تغییر رنگ (مثل کبودی یا سیاهی)، یا درد غیرمعمول داشت.
- اگر با وجود استفاده صحیح از کیسه‌ها، نشت ترشحات به پوست اطراف ادامه داشت.
برآمدگی استوما از سطح پوست چه قدر است؟
برآمدگی استوما از سطح پوست معمولاً حدود 1 تا 2 سانتی‌متر است و این مقدار برآمدگی نقش بسیار مهمی در عملکرد صحیح استوما و کاهش مشکلات پوستی اطراف آن دارد.
- نقش برآمدگی استوما:
تخلیه مستقیم مواد دفعی: برآمدگی مناسب استوما کمک میکند تا مدفوع یا ادرار مستقیماً به داخل کیسه جریان پیدا کند، بدون اینکه به پوست اطراف برسد.
جلوگیری از مشکلات پوستی: این برآمدگی مانع از نشت مواد دفعی به پوست اطراف می‌شود، که می‌تواند باعث التهاب، زخم یا تحریک پوست شود.
چسبندگی بهتر کیسه: برآمدگی مناسب استوما باعث می‌شود چسب کیسه استومی به درستی روی پوست بچسبد و از نشت ترشحات جلوگیری کند.
- وضعیت‌های غیرعادی استوما:
– در استومای هم‌سطح با پوست، ترشحات به‌جای تخلیه مستقیم به کیسه، به اطراف دهانه استوما و روی چسب کیسه می‌ریزد. این حالت باعث نشت، جدا شدن چسب، و تحریک یا زخم شدن پوست اطراف استوما می‌شود.
– در استومای فرورفته، استوما پایین‌تر از سطح پوست قرار می‌گیرد.این وضعیت باعث می‌شود ترشحات به زیر چسب کیسه استومی نفوذ کرده و مشکلاتی مشابه ایجاد کند.
– در استومای بیش از حد برجسته، اگر برآمدگی استوما بیش از حد باشد (بیش از 2 سانتی‌متر)، ممکن است فشار اضافی به روده وارد شود یا خطر آسیب‌دیدگی استوما افزایش یابد.
- راه‌حل برای استومای غیرعادی:
برای استومای هم‌سطح یا فرورفته:
- استفاده از کیسه‌های مخصوص که دارای پایه محدب هستند. این کیسه‌ها فشار ملایمی به پوست اطراف استوما وارد می‌کنند تا دهانه استوما را به‌سمت بیرون هدایت کنند.
- استفاده از حلقه محافظ استومی
برای استومای بیش از حد برجسته:
- مشاوره با جراح برای بررسی نیاز به اصلاح وضعیت استوما.
- استفاده از کیسه‌های بزرگ‌تر با برش مناسب برای جلوگیری از فشار به استوما.
- زمان مراجعه به پزشک یا پرستار استوما:
- اگر استوما تغییر وضعیت داده و هم‌سطح یا فرورفته شده است.
- اگر پوست اطراف استوما دچار التهاب، زخم یا عفونت شده است.
- اگر استوما بیش از حد برجسته شده و مشکلاتی در تخلیه ایجاد کرده است.
آیا استوما دردناک است؟
استوما فاقد پایانه‌های عصبی حس درد است، زیرا بخشی از روده یا دستگاه ادراری است که به سطح پوست آورده شده و این بافت‌ها به‌طور طبیعی فاقد اعصاب حسی هستند. به همین دلیل، استوما خودش دردناک نیست و هیچ حس دردی ندارد.
با این حال، ممکن است برخی مشکلات دیگر باعث ناراحتی یا درد در اطراف استوما شوند، از جمله:
تحریک یا زخم شدن پوست اطراف استوما:
اگر مواد دفعی به پوست اطراف استوما نشت کنند، می‌توانند باعث التهاب، سوختگی شیمیایی، یا زخم شوند، که ممکن است دردناک باشد. استفاده از محصولات محافظ پوستی و اطمینان از چسبندگی مناسب کیسه می‌تواند از این مشکل جلوگیری کند.
مشکلات در محل جراحی:
درد ممکن است ناشی از محل برش جراحی یا بخیه‌ها باشد، به‌خصوص در دوره بهبودی اولیه پس از عمل. این درد معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
انسداد یا پرولاپس روده:
اگر روده دچار انسداد شود یا استوما بیش از حد به بیرون برآمده (پرولاپس) یا به داخل فرورفته باشد، ممکن است ناراحتی یا فشار ایجاد کند. این موارد نیاز به ارزیابی پزشکی دارند.
فتق اطراف استوما Parastomal Hernia:
گاهی عضلات شکمی اطراف استوما ضعیف می‌شوند و فتق ایجاد می‌شود که ممکن است فشار یا ناراحتی ایجاد کند. در این حالت، استفاده از کمربندهای حمایتی یا مشاوره با جراح ضروری است.
انسداد جریان خروجی از استوما:
اگر مواد دفعی به‌درستی از استوما عبور نکنند (مثلاً به دلیل مواد غذایی نامناسب)، ممکن است فرد احساس ناراحتی یا نفخ در شکم داشته باشد.
نکات مراقبتی:
-
- بررسی منظم پوست اطراف استوما: هرگونه قرمزی، تورم، یا زخم باید به سرعت درمان شود.
- مشورت با پرستار یا متخصص استوما: اگر احساس ناراحتی غیرعادی دارید، باید وضعیت استوما و اطراف آن ارزیابی شود.
- رعایت تغذیه مناسب: خوردن غذاهایی که به هضم آسان کمک می‌کنند می‌تواند از انسداد جلوگیری کند.
استومی موقت چیست؟
استومی موقت نوعی استومی است که به‌طور موقتی برای یک دوره زمانی محدود ایجاد می‌شود و پس از آن، استوما طی یک عمل جراحی دیگر بسته می‌شود و روده یا دستگاه ادراری به مسیر طبیعی خود بازمی‌گردد.
ویژگی‌های استومی موقت:
مدت زمان محدود:
استومی موقت معمولاً برای هفته‌ها تا چند ماه (بسته به شرایط بیمار) باقی می‌ماند.
هدف اصلی آن کمک به بهبود وضعیت بیمار یا حفاظت از یک بخش از روده یا دستگاه ادراری است.
بازگرداندن روده به داخل شکم:
پس از بهبود بیمار و آماده شدن وضعیت روده یا ارگان آسیب‌دیده، طی یک جراحی مجدد، استوما بسته می‌شود و مسیر طبیعی دفع بازسازی می‌شود.
کاربردهای رایج استومی موقت:
در شرایط اورژانسی:
- تصادفات شدید یا آسیب‌های شکمی: اگر به علت تصادف یا جراحت، روده یا ارگان‌های داخلی دچار آسیب شوند، استومی موقت برای حفاظت از آن ناحیه یا جلوگیری از عفونت ایجاد می‌شود.
- انسداد یا پارگی روده: استومی موقت برای کنترل وضعیت و پیشگیری از نشت مدفوع به حفره شکمی استفاده می‌شود.
برای استراحت دادن به روده:
در برخی بیماری‌ها یا جراحی‌ها، نیاز است که بخشی از روده مدتی استراحت کند تا بخیه‌ها یا ترمیم‌ها به درستی بهبود یابند.
آناستوموز ایلئوآنال: در جراحی‌هایی که بخشی از روده بزرگ یا راست‌روده (رکتوم) برداشته می‌شود، ممکن است برای جلوگیری از فشار به محل اتصال (آناستوموز) و کمک به بهبود آن، یک استوما موقت ایجاد شود.
در درمان عفونت‌ها یا التهاب‌های شدید:
در بیماری‌هایی مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون، استومی موقت ممکن است برای کنترل عفونت یا التهاب و کمک به درمان استفاده شود.
مزایای استومی موقت:
جلوگیری از عفونت یا نشت: با هدایت مواد دفعی از طریق استوما، نواحی آسیب‌دیده در روده از تماس با مواد دفعی محافظت می‌شوند.
بهبود سریع‌تر: اجازه می‌دهد که زخم‌ها یا نواحی جراحی‌شده به‌درستی ترمیم شوند.
حفاظت در شرایط بحرانی: در اورژانس‌ها، استومی موقت می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.
فرایند بستن استومی موقت:
پس از بهبود کامل روده یا ناحیه تحت درمان، پزشک وضعیت بیمار را ارزیابی میکند.
در صورت آمادگی، بیمار تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد و استوما بسته می‌شود.
پس از بستن استوما، روده دوباره به مسیر طبیعی خود بازمی‌گردد.
